top of page

Haritalar, Denizler, Denizciler

Haritacılığın tek başına bir bilim dalı olarak doğmadığı söylenir.


Kökeni belli olmayan kaynaklardan, yavaş ve ızdıraplı donüşümlerden geçerek olgunlaşmıştır haritacılık.


Kuzey kutbundaki Spitzbergen Adaları'nın 1714 tarihindeki haritası balina avcılığına çıkan kaptanlar tarafından yapılmıştır örneğin.


Bölgenin haritasını yapan İsveçli haritacılar kürklü hayvan ve mors avlayan Rus ve Norveçli fok balığı avcılarının verdiği bilgilerden yararlanmışlardır.


Haritacılığın kökeni bilimsel yaklaşımların çok daha öncesine dayanır.


Araştırmalar denizcilerin ve denizlere açılan tüccarların haritacılığın gelişimine oldukça önemli katkıları olduğunu göstermektedir.


Seyyah anlatılarının ilk örneklerinden olan ve yazarı bilinmeyen Periplus Maris Erythraei adlı kitap eski denizcilerin bilim tarihine yaptığı katkılara bir örnektir.


Mısır, Doğu Afrika, Hindistan, Arabistan arasındaki seferlerde edindikleri deneyimleri, coğrafi ve etnografik bilgileri aktarmaya çalışan bir el kitabıdır.


Daha eski bir başka örnek MÖ. dördüncü yüzyılda Pytheas adlı Yunan denizcinin yazdığı bir kitaptır.


Kendisinin bir denizci olarak yaşadığı deneyimleri aktarır.


Ama Atlantik'i ondan daha iyi bilen yerel denizcilerin deneyimlerini referans almıştır.


Akdeniz halklarına Avrupa kıyılarını ötesindeki dünya hakkında fikir vermiştir.


Antik çağda çok sayıda yazar kitapta anlatılanlara alıntı yapmıştır.


Strabon Roma İmparatorluğu topraklarını genişletmeleri ve egemenliklerini korumaları için gerekli bilgileri bir araya getiren ve başka eserlerden derlediği, Geograpy adlı eserinde halktan biri olmasına ve elit olmamasına istinaden Pytheas'tan olumsuz bahsetmektedir.


Pytheas, Hippalos, Marco Polo uzaklara dair bilgi toplayan ve bunları paylaşan coğrafya ve harita bilimi için veriler toplayan binlerce denizci ve tüccarın temsilcisiydiler aslında.


MS 434 tarihinde Sanskritçe bir dökümanda, Arap denizindeki kılavuzların, Greko-Romen olmayan kültürlere ait antik denizcilerin kapsamlı bilgi birikimleri olduğunu gösteriyor.


Denizciler ilk zamanlarda çok emek harcayarak ve hayatlarını tehlikeye atarak kendi yol haritaların kendileri yapıyordu.


İçlerinde ticari sırlar olması nedeniyle bu haritalar çok iyi korunuyordu.


Deniz haritaları hükümetin egemenliğine geçtiğinde ise devlet sırrı oluyordu.


16. yüzyılda haritacılık bilgilerine yönelik büyük bir uluslararası rekabet vardı.


Bu bilgileri elde etmek için kullanılan teknik ise korsanlıktı.


Hükümetler adına çalışan korsanlar için Amerika kıtasının herhangi bir bölgesi için yapılmış orijinal İspanyol haritaları çok değerli idi.


1503 yılında İspanyol hükümeti tüm denizcilik faaliyetlerine sıkı denetim ve kontrol getirmek amacıyla Casa de la Contratacion adıyla bir ajans kurdu.


Amaç her iki Amerika kıtasındaki İspanyol kolonileri ile ticari ilişkileri düzenlemek ve asıl olarak deniz haritalarındaki değerli bilgileri tekelleştirmekti.


Yasalara göre bu kurumun verdiği bir lisans olmadan denizlere açılmak yasaktı.


Açık denizden döndüklerinde ise her yeni detayı içeren haritalarını iade etmek zorundaydılar.


Bu bilgiler toplanıyor ve kilit altına alınıyordu.


Ancak bu uygulama pek başarılı olamadı denizciler keşfettiklerini pek kağıda dökmek istemiyorlardı çünkü.


Haritacılık ve emperyalizm arasındaki bağlantı İspanyol ve Portekizlilerle başlamadı.


Fenikeliler üç bin yıl önce okyanus seyahatlerinde bir tür harita rehberliğinde yararlanmışlarsa da deniz haritalarının var olan ilk örneklerinden Cart Pisana MS. 275 tarihinden kalmıştır.


Bir zamanlar dünyanın en gelişmiş gemicileri Çinlilerdi.


Uzun zaman Çin'in sahip olduğu filolara denk gemilere rastlanmadı denizlerde.


Bazı gemilerinin uzunluğu 120 metreden fazlaydı.


Columb'un Nin, Pinti ve Sana gemilerinin üçü birden bu gemilerin güvertesine sığabilirdi.


Ama 1435' te Ming Hanedanı Çin'in artık dünyanın geri kalanıyla ticaret yapmasına gerek olmadığına karar verip, gemicilikteki gelişimlerini durduğunda, muhtemelen dünya tarihi açısından yepyeni bir dönemi başlattıklarını bilmiyorlardı.


Son Yazılar

Hepsini Gör

Comments


bottom of page